Witosza (483 m n.p.m.)

GPS: 50°51'09.5"N, 15°44'10.5"E  

– skaliste, zalesione wzniesienie Wzgórz Łomnickich, skąd rozciąg się piękna panorama na pd.-zach. część Kotliny Jeleniogórskiej i Karkonosze. Na zboczach Witosza występują 3 jaskinie: Skalna Komora, Pustelnia i Ucho Igielne.

We wsi Satniszów warto zobaczyć górę Witosza. Na jej szczyt prowadzą stare kamienne schody. Po drodze na szczyt miniemy Skalną Komorę, Ucho Igielne oraz Pustelnię.

Witosza - skalne królestwo latającego proroka

Niedaleko Jeleniej Góry, około 6 km na południe od centrum miasta, przy szosie do Sosnówki znajduje się wieś Staniszów. Ta położona w centralnej części Wzgórz Łomnickich, średniej wielkości, bo licząca nieco ponad 600 mieszkańców miejscowość niczym specjalnie by się nie wyróżniała, gdyby nie Witosza - skalisty pagór, wznoszący się nad centralną częścią wsi.

Witosza to niezbyt wysokie (484 m n.p.m.) granitowe wzniesienie, będące jednym z najciekawszych miejsc w paśmie Wzgórz Łomnickich. Stanowi chętnie odwiedzany cel wycieczek dla mieszkańców okolicznych miejscowości, szczególnie Jeleniej Góry i Cieplic, choć, niestety, wśród przybyszów z dalszych rejonów kraju czy nawet Dolnego Śląska jest mało znana. Swoją atrakcyjność zawdzięcza nagromadzeniu różnorodnych form skalnych zdobiących jej stoki oraz ładnej panoramie z wierzchołka. Skałki występują w przeróżnej postaci, tworząc pieczary, nisze, uliczki, urwiska, głazowiska itp. Szczególnie licznie pokrywają one zachodni, górujących nad Staniszowem stok Witoszy, mający niemal w całości charakter "skalnego labiryntu". Część form skalnych ma własne nazwy, zasugerowane ich kształtem. Do najpopularniejszych należą trzy jaskinie szczelinowe: Skalna Komora, Pieczara i Ucho Igielne oraz wąska szczelina skalna, nosząca nazwę Skalnej Uliczki. Na szczyt, klucząc pomiędzy skałami, w znacznej części po kamiennych schodkach, wspina się ze Staniszowa ścieżka.

Największą ciekawostką dotyczącą Witoszy jest związana z nią postać Hansa Rischmanna, legendarnego proroka z pobliskiej Łomnicy, który w czasie wojny trzydziestoletniej w XVII w. wygłaszał na szczycie swoje przepowiednie. Rischmann żył w latach 1590-1642 i był najpopularniejszym jasnowidzem w dziejach Kotliny Jeleniogórskiej, jego sława sięgała daleko poza jej obszar. Przepowiednie proroka były traktowane nad wyraz poważnie przez mu współczesnych, a także potomnych. W czasie wojny trzydziestoletniej mieszkał w jaskini pod szczytem, nazwanej później Grotą Rischmanna (niem. Rischmannhöle, obecnie Pustelnia). Tam wpadając w trans wygłaszał swoje słynne proroctwa, które ściągały tłumy ludzi pragnących ich wysłuchać i rozsławiły Witoszę w okolicy. Jasnowidz podobno przewidział m.in. ogromny pożar Jeleniej Góry w 1634 r., zawalenie się ratusza w 1739 r., budowę kościoła św. Krzyża i jego pożar w 1806 r. Część jego przepowiedni spełniała się, a niektóre w nieco innym czasie. Rischmannowi przypisywano również wiele proroctw dotyczących wydarzeń historycznych na Śląsku, w Niemczech i w Polsce, np. rozbiory Polski. Także przewidział dokładnie swoją śmierć. Oprócz umiejętności przepowiadania przyszłości prorok z Witoszy miał wiele innych nietypowych zdolności. Słynął przede wszystkim z rzekomej umiejętności lewitacji, a nawet błyskawicznego przenoszenia się w powietrzu na znaczne odległości. Był podobno niemową, przemawiał tylko w transie podczas widzeń, nie jest wykluczone, że był psychicznie chory, a na pewno cierpiał na epilepsję. Zmarł w Łomnicy, w której również się urodził, pochowany został pod murem cmentarza miejscowego kościoła.

Po śmierci Rischmanna wzgórze nadal cieszyło się zainteresowaniem, chociaż już nie na taką skalę. Jego popularność ponownie wzrosła po 1784 r., gdy Staniszów stał się rodową siedzibą rodziny Reussów. Stworzyli oni przy pałacu rozległy park krajobrazowy z Witoszą w centrum. Zbudowano wówczas na niej liczne ścieżki, schody, punkty widokowe, nawet powiększono Pustelnię. W ten sposób powstał romantyczny zakątek, bardzo popularny wśród kuracjuszy i wędrowców. Szczyt był doskonałym punktem widokowym. W 1901 r. wzniesiono na wierzchołku monumentalny pomnik Bismarcka, który stał się dodatkową atrakcją Witoszy.

Obecnie wzgórze jest nadal chętnie odwiedzane, choć dużo rzadziej niż przed wojną. Zniszczeniu uległo wiele elementów dawnego zagospodarowania zarówno Witoszy, jak i całego parku krajobrazowego. Punkty widokowe na zboczach zarosły drzewami, nie ma już także pomnika Bismarcka, po którym zachował się jedynie kamienny cokół na szczytowej skałce oraz porozrzucane wokół granitowe bloki, z których był zbudowany. Dzisiaj największą atrakcją wzgórza są malownicze formy skalne, skupione w dużej liczbie na stosunkowo niewielkiej powierzchni.
Najpiękniejsza i najpopularniejsza trasa dojściowa na szczyt prowadzi żółtym szlakiem z centrum Staniszowa. Pozwala obejrzeć wszystkie interesujące grupy skalne, w tym m.in. trzy niewielkie jaskinie. Najniżej znajduje się Skalna Komora - grota powstała w wyniku przykrycia pustej przestrzeni między głazami, spełniającymi funkcję filarów, ogromnym blokiem skalnym, który utworzył strop komory. Na nim dawniej był urządzony punkt widokowy. Nieco wyżej można napotkać Ucho Igielne - długą, zwężającą się szczelinę skalną, nakrytą granitowym głazem. Obok znajduje się Skalna Uliczka - wąskie przejście między dwoma blokami skalnymi. Wreszcie najwyżej, w ścianie potężnego urwiska skały szczytowej, leży słynna Pustelnia, w której mieszkał Hans Rischmann. Jest to niewielka komora, utworzona pomiędzy głazami, przez którą przechodzi szlak. Nad nią znajduje się wąski, ponad 20-metrowy tunel, przekryty na całej długości granitowymi blokami, do którego wejście znajduje się po lewej stronie schodów za Pustelnią. Do wszystkich jaskiń można wejść, choć niektóre łatwo przeoczyć. Ze szczytowej platformy widokowej rozpościera się piękna panorama Karkonoszy i zachodniej części Kotliny Jeleniogórskiej, ładnie prezentuje się także leżący u podnóża góry Staniszów, widziany z lotu ptaka.

Witoszę można bez trudu zwiedzić w ciągu jednego popołudnia, ale warto poświęcić trochę więcej czasu i przy okazji obejrzeć inne atrakcyjne miejsca malowniczych Wzgórz Łomnickich. Do najciekawszych należy ich najwyższe wzniesienie - Grodna, z ruinami zamku ks. Henryka oraz Krzyżowa Góra, której nazwa pochodzi od umieszczonego tu, widocznego z daleka, kamiennego krzyża. Do obu tych miejsc prowadzą ze Staniszowa znakowane szlaki turystyczne