Żeliwny pomnik 10. korpusu o wadze około 50 t jest wyjątkowym zabytkiem technicznym oraz znamiennym dokumentem rozwoju przemysłu ciężkiego w połowie XIX w., został wykonany a po częściach dowieziony na miejsce z książęcej odlewni żeliwa artystycznego Salmego w Blansku koło Brna. górny gzyms środkowej części pomnika ozdobiony jest plastykami atrybutów wojskowych. ściany boczne tworzą płyty z nazwiskami wszystkich poległych oficerów oraz liczbą żołnierzy, uporządkowanych według przynależności do poszczególnych formacji 10. korpusu (brygady Mondel, Grivičič, Knebel oraz Wimpfen). Płyta czołowa jest dedykacją zawierającą następujący tekst: „Ku pamięci w bitwie pod Trutnowem 27. oraz w walkach POD NOWYM ROKYTNIKIEM i Rubinowicami 28. czerwca Poległych dzielnych żołnierzy austriackich pod dowództwem marszałka polnego Ludwika Wolnego pana z Gablenzów stojącego c.k. 10. korpusu. bohaterskim obrońcom ojczyzny.'' pod nią znajduje się dodatkowo przymocowana do cokołu cynkowa płyta z tekstem'. „Tu leży Ludwik Wolny pan z Gablenzów ck. generał jazdy posiadacz wojskowego orderu Marii Teresy. w kampanii polowej 1866 r. dowódca 10. korpusu armijnego, urodzony 1814 r. zmarł 1874 r. w Zurychu. został na to miejsce przeniesiony w 1905 r. przez centralne stowarzyszenie utrzymania pomników wojennych z 1866 roku w Czechach." Płyta na stronie północnej informuje o jego powstaniu: „Zbudowano 27. czerwca 1868 r. od wdzięcznych austriackich patriotów i kamratów cesarskiej królewskiej armii za pośrednictwem trutnowskiego stowarzyszenia weteranów wojskowych pod protektoratem księcia Wilhelma z Schaumburg Lippe." pod nią znajduje się płyta poświęcona cesarskiemu jubileuszowi z napisem:.,. 1848-1908 ku pamięci sławnego panowania jego Majestatu cesarza Franciszka Józefa I.; Woj. weter. stowarzyszenie Trutnow." Impuls do budowy pomnika wyszedł od prezesa trutnowskiego wojskowego stowarzyszenia weteranów Christopha Jungkunsta. żeliwny ostrosłup o wysokości 17 m był z poparciem księcia wilhelma ze Schaumburg-Lippe z Nachoda, wybudowany w cenie 13.005,-złotych i 71 ,-grajcarów waluty konwencyjnej a uroczyście odsłonięty 27. czerwca 1868 za obecności podmarszałka Ludwika Gablenze, arcywojewodów Rainera i Albrechta (zwycięzca nad Włochami w bitwie pod Custozzą 1866 r.) oraz KRÁLOVOHRADECKIEGO BISKUPA KARLA BOROMEJSKIEGO BARONA HANLA. METALOWY płot z furtką, na którą ofiarował jakob steinęr z trutnowa 50,- zł., został dopełniony w 1898 roku. pomnik pierwotnie nie. posiadał wewnątrz ani schodów, ani krypty. projekt instalacji wewnętrznych schodów kręconych z 56 stopniami datuje się na rok 1899. krypta była wybudowana dopiero w 1905 r. na szczątki podmarszałka Gablenze, przewiezione bardzo uroczyście ze Szwajcarii 27. września 1905 r. po roku 1945 pomnik stopniowo upadał w ruinę. w 2005 r. została zakończona, trwająca 12 lat ogólna renowacja, która kosztowała Miasto Trutnow prawie 1,5 miliona koron czeskich.

Na przeciwko ostrosłupa stoi skromny pomniczek Gablenza z byłego cmentarza gminnego w Zurychu, który został tu przywieziony wraz ze szczątkami generała. podmarszałek Gablenz zastrzelił się w Zurychu podczas wizyty u swego brata 28. stycznia 1874 r. smukła kamienna stela z szarego marmuru w kształcie ściętego pnia drzewa niesie niemiecki napis: „Ludwik Wolny pan z Gablenzów c.k. austriacki generał jazdy urodzony 19. upca 1814 zmarł 28. stycznia 1874 r." w przeszłości nad tym znajdował się jeszcze dalszy tekst: „na pamiątkę na szczęśliwe wyzwolenie z obcej ziemi. Zurych 1874-Trutnow 1905."

Umundurowanie austriackiej szeregowej piechoty:

białe płaszcze (kołnierze, wyłogi, manszety - wszystko w barwach pułku), niebieskie spodnie. nagłowię tzw. "czako" - czarna zwężająca się ku górze czapa z austriackim orłem dwugłowym. białe paski, na nich po stronie lewej bagnet, po prawej „patrontaška" torba z amunicją. na plecach torba płócienna obciągnięta skórą z sierścią oraz z białymi rzemieniami - tzw. „cielak", do boju szary płaszcz.

Umundurowanie pruskiej szeregowej piechoty:

granatowa kurtka, na wyłogach numer pułku. ciemnoszare spodnie oraz płaszcz, czarne buty z cholewami. Skórzany hełm charakterystycznego kształtu na górze z metalowym grotem. z przodu pruski królewski orzeł. Białe paski (grenadierzy, muszkieterzy) lub czarne (fizylierzy), tornister.

Pruscy myśliwi:ciemnozielona kurtka, szare spodnie, na głowie czarne czako.

Z lewej detal kapiszonowego zamku w austriackiej broní Lorenz, na prawo detal iglicowego zamka pruskiej broni Dreyse

Cmentarz wojskowy pod Janską kaplicą

ścieżka edukacyjna „dzień bitwy pod trutnovem - zwycięzstwo austriackie w dniu 27.6. 1866r."stąd postępuje przez ścieżkę cyklorowerową „po śladach wojny 1866r. pod trutnovskiem", prowadzącą przez Starý Rokytník, Studenec, Střítež, Staré buky, Vlčice, Pilníkov, Kocbeře do Choustníkova Hradiště. Długa około 40 km i prowadzi głównie po ścieżkach leśnych i polnych, lub drogach klasy ii i iii. 12 przystanków z tablicami informacyjnymi zapoznaje zwłaszcza z pamiątkami oraz grobami wojskowymi, jak także z ciekawostkami krajoznawczymi o gminach, którymi przechodzi.

_{Kaplica św. Jana Chrzciciela oraz cmentarz wojskowy}

Kaplicę barokową św. Jana Chrzciciela, którą dał zbudować obywatel trutnovski Moritz Dreyschock, dokończono w roku 1 71 4. W 1 782r. była janska kaplica przez nakaz cesarza józefa ii zamknięta i sprzedana tylko za 40 złotych trutnovskiemu farbiarzowi jako magazyn. kaplica podczas bitwy była schronieniem dla rannych żołnierzy, którzy później po zdobyciu wierzchołka padli do niewoli nieprzyjaciela. nad bocznym wejściem z zewnątrz jest usadzona tablica granitowa z emocyjnym tekstem wiersza, przypominającym krwawe wydarzenia z 27. czerwca 1866r.: „kapliczko, ty poważny świadku bitwy, pełnych ofiar zwycięstwa, krwią tutaj miejsce nasiąknięte zdobisz! ono jednocześnie zdobi ciebie. wokół dookoła ciebie zwiastuje wiele kamieni słynną śmierć tylu wiernych bohaterów. m.v.rostoczil."

w sezonie turystycznym udostępniono małą ekspozycję dotyczącą wojny 1866.

janski wierzchołek, miejsce najcięższych walk, nie był po bitwie w żaden sposób uporządkowany. Dopiero w myśli odremontowania pobliskiego parku oraz usunięciem starego cmentarza doszło w latach 1879-1880 do przesunięcia dwunastu pomników zaginionym z innych miejsc w trutnovie do okolicy kaplicy. tak właśnie powstał leśny wojskowy cmentarz. przy każdym pomniku lub grobie jest zamieszczone czeskie

tłumaczenie tekstu.

POMNIKI PRZY MURACH KAPLICY (Z LEWA) POMNIKI WSCHODNIO OD KAPLICY

1 / Pomnik dwóch pruskich poruczników.

2/ Pomnik setnika Reutera.

3/ Pomnik setnika Mahra.

4 / pomnik setnika Wladarza.

5/ Tablica zaginionym 1 pieszego pułku.

6/ Pomnik kadeta Drechslera.

7 / Pomnik porucznika Dorningera.

8/ Pomnik setnika Plachkieho.

9 / Płyta nagrobna podpułkownika Stenguna.

10/ Kamień nagrobny majora Nordenflychta.

11 / Pomnik setnika Klopsteina.

12/ Pomnik porucznika Horduseu.

13/ Pomnik pułkownika Pehma.

14/ Pomnik zaginionym od burmistrza miasta

15/ Pomnik chorążego Trencka.

16/ Pomnik nadporucznika Wowsa.

POMNIKI ORAZ GROBY POŁUDNIOWO OD kaplicy

17/ Pomnik setnika Zimmermanna.

18/ Pomnik majora Heidla.

19/ Grób austriackich oficerów oraz żołnierzy.

20/ Pomnik pruskiego 43 pułku.

groby przy kaplicy

21 / Grób podpułkownika Stenglina.

22/ Grób sierżanta Langa.

12

Podnóże Chmielarni

Znajdujemy się w miejscach, gdzie odbywały się w godzinach popołudniowych 27. czerwca 1866r. walki między austriacką piechotą Mondelovy brygady oraz pruskimi jednostkami.

Około godziny 10.00 zajęła straż przednia pruskiego 2 korpusu armijnego generała V. Bonina pod dowództwem porucznika Grossmanna miasto i żołnierze zaczęli się ubiegać o jedzenie i picie. W tym momencie także Pruska kawaleria (3 i 5 szwadron litewskich dragonów nr.1) obsadziła teren Horního Předměstí i na podnóżu Šibeníka zaatakowano austriackimi dragonani Windischgrätzowymi.

Austriacy zostawili tutaj dużo rannych, których zabrano do niewoli. Na wierzchołku Chmielarni w rezerwie znajdujący się 2 batalion austriackiego 10 pułku ustąpił przewadze o godzinie 11:30, tak odkrył bok i tył jednostek na Janskim Wierzchołku.

Pod wieczór Janski Wierzchołek dobrze bronił do ostatniego naboju 6 wschodniopruski pułk nr. 43 (1 do 4 setni) przed jednostkami Wimpffenowy i później Knebelowy brygady.

Pamiątki wojenne 1866r.:

1 .Pomnik pruskiego pieszego pułku nr. 45.

Ostrosłup z szarego marmuru na cokole piaskowcowym z reliefem żałobnego wieńca oraz napisami po bokach i otoczony żeliwnym płotem.

Pomnik odnowiony w roku 1929, v płotek w roku 1936 i 39. Na szerszym cokole umieszczono dedykację: „Swoim w walce zaginionym kolegom korpus oficerski królewskiego 8 wschodniopruskiego pieszego pułku nr 45." na przedniej stronie ostrosłupa pod wieńcem*. „Trutnov dzień 27. czerwca 1866r.; Setnik Gustav von Gabain, Wilhelm von König, porucznik drugiej klasy Ernst Treuge, Ernst Stampe." Na prawej stronie: „1 batalion: starszy szeregowy Czaplewski, Witt, muszkieterowie Ferda, Dick, Glowienka, Hilscher, Haese, Scholdovski." na tylnej stronie: „2 batalion: sierżant Böhm, podoficerowie Schröder, Braun, starszy szeregowy Fallert, muszkieterowie Blokosovski, Baska, Gruhlke, Stolz, Getzki, Balozun, Hahn, Kreft III., Froese, Ellert." Na lewej stronie: „Strzelecki batalion sierżant Schröter, podoficer Ledat, starszy szeregowy Börner, strzelcy Szislowski, Nimczek, Bechimer, Schramowski, Mielke. Dobrick, Schittenhelm, Drost, Rinski, Lukas, Rhode, Felgenhauer, Gehrt, Post, Braun, Netz."

2. Pomnik majora Lipoščaka

Stoi na miejscu, gdzie majora śmiertelnie zraniono podczas natarcia na pruskie jednostki w mieście. Pod reliefem umieszczono napis, na tylnej stronie umieszczono dodatkowy tekst. „Pamięci Karla Mrovce, kadetowi Piesz. Pułku nr.24. Zastrzelony w kaplicy podczas obrony swojego ciężko rannego dowódcy majora Lipoščaka." Pod nim oryginalny niemiecki napis: „Sporządziło Centralne stowarzyszenie na utrzymanie wojskowych pomników z roku 1866 w Czechach 1895." Na dole na cokołu jeszcze umieszczono: „Zaprojektował dyrektor W. Dokoupil." pomnik był odremontowany w lipcu 1927 i 1941 roku.

3. Pomnik podpułkownika Habermanna

Ostrosłup z piaskowca, na wierzchołku przedniej strony znajduje się plastyka krzyża oraz wstęgi. Umieszczony tekst: „Tutaj leży po dzielnym wytrzymaniu podczas natarcia na Janski Wierzchołek 27. czerwca 1866r. podpułkownik Jindřich Swobodny pan z Habermannów od c.k. pieszego pułku cesarza FRANCISZKA Józefa nr.1." na dole cokołu: „Swojemu ojcu jego dzieci." na tylnej stronie dziś już nieczytelny napis: „Zaprojektował dyrektor w. Dokoupil." (z szkoły kamieniarskiej w Hořice).

4. Grób masowy na zboczu zachodnim Chmielarní

Leży w lewo od drogi, która się wznosi na wierzchołek górki z boiskiem sportowym. olemowany z przekładek piaskowcowych i w jego przodu stoi ukośny kamień. Grób był zbudowany 20. czerwca 1932r.

5. Groby masowe nad Struhou

Leżą w odległości 20 m od siebie, blisko pod wierzchołkiem zbocza nad ulicą Na Struze. Dwa są oznaczone typowym krzyżem na cokole, w roku 1901 znajdowały się tutaj jeszcze poprzednie drewniane krzyże z blaszaną tabliczką z napisem: .Pamięci dla wiernie pełniących swoje wojskowe obowiązki c.k. żołnierzom austriackim." W lewo od schodów po dróżce w kierunku miasta jest grób z 1,7 metrowym wysokim cokołem ze sztucznego kamienia. Na przedniej stronie umieszczono tablicę marmurową z maltańskim krzyżem i napis: „18 27/6 66”

Nic bliżej o tym grobie nie wiadomo, można tylko przypuszczać, że należy do pruskich żołnierzy z mysliveckého batalionu č. 1 albo 41. pieszego pułku od 1. pieszej brygady generałamajora v. Pape, która zaatakowała z města na wzgórzu obsadznemu lewym skrzydłem austriackiego 2. batalionu 24. pieszego pułku parma.

Za czyn ten został odznaczony Krzyżem Rycerskim Orderu Marii Teresy.

Wyżyna Airoldiego

Wydarzenia w gminie podczas wojny 186 Na pofałdowanych równinach, opadających w stronę Starego Rokytnika, o godz. 14:30 brygada Grivičiča zaatakowała. W bojowe formacje przeszła w nizinie niedaleko wsi Novy Rokytnik po trzydziestominutowym odpoczynku oddziału, zmęczonego szybkim przesunięciem z Jaromera. Wspierani byli z lewej flanki ze wzgórza między Bojistem a Novym Rokytnikem przez baterię konną nr 7 oraz ciężką baterię nr 9 pułku artyleryjskiego nr 3, które stały tu już od godziny 13-tej. W wyniku ostrzału artyleryjskiego w Starym Rokytniku spłonęło 5 dworów 12 domy. Naprzeciw Grivičiča na południowo zachodnim skraju północnego końca Starego Rokitniku od godziny 14-tej stała pruska piechota pod dowództwem generała majora Buddenbrocka. Do wsparcia pruskich oddziałów miała służyć czterofuntowa bateria nr 4. Boehnka, rozstawiona od godziny 14-tej na północno wschodnim zboczu od Hůrki.

Kiedy tylko szyki austriackie pokonały wysokie zbocza wąwozu i pojawiły się na płaskowyżu, dowódca brygady wydał rozkaz do ataku. Pułkownik Grivičiča przesunął naprzeciw linii ognia przeciwnika gęsty łańcuch harcowników i natychmiast nakazał szturm na bagnety. Prusacy, do tej pory ukryci na zboczach przylegających do wsi, przygotowali się do otwarcia błyskawicznego ognia. Teraz 1. Rzut brygady z nadzwyczajną brawurą nacierał wprzód nie bacząc na silny ogień na 50 kroków od linii nieprzyjaciela, która nie ustąpiła, lecz w ostatnim momencie oddała straszną salwę, kładąc na ziemię całe szeregi Austriaków. Była godzina trzecia po południu. Oba bataliony pułku Airoldiego, które w otwartym terenie doszły blisko do nieprzyjaciela, odniosły poważne straty i musiały zostać wycofane. Prusacy nie wykorzystali swojej chwilowej przewagi, ponieważ zatrzymał ich ogień austriackich baterii oraz celny ogień pieszych jednostek z zarośli. Nowy atak wypoczętej i sformowanej brygady Grivičiča o godz. 17-ej tym razem był udany. Wioska została zajęta. Nękane przez wojska cesarskie, pruskie oddziały wycofały się z powrotem w kierunku Pořiči pod osłoną swej 4. Czterofuntowej baterii, która z Kaciře otworzyła ogień przeciwko pół-baterii oddziału Rohana. W kolejnym natarciu myśliwi zajęli Hůrkę a brygada statecznie posuwała się w kierunku na Kaciř, dokąd dotarły jej poszczególne fragmenty około 19:15. Na tym skrzydle Prusacy szybko się wycofywali.6 r.:

3. Grób masowy przy drodze pod miedzą około 30 m stąd, w kierunku do wsi. Prosta piaskowcowa kolumna w górnej części zakończona krzyżem z wieńcem żałobnym.

Opieka o rannych - nędza i męka

Z oficjalnych danych historycznych wiemy, że w dniu 27. czerwca zmarło po stronie austriackiej 66 oficerów i 1038 mężczyzn, rannych było 104 oficerów i 1796 mężczyzn (czasem powrócili do swojej jednostki), wziętych do niewoli było 13 oficerów i 594 mężczyzn rannych oraz 8 oficerów i 365 mężczyzn zdrowych.

Poszukiwanych zostało 803 mężczyzn. pruski 1 armijny korpus zgubił 15 oficerów i 229 mężczyzn poległych, rannnych było 41 oficerów i 968 mężczyzn. poszukiwano 86 mężczyzn (wziętych do niewoli). w następnej bitwie dnia 28. czerwca zmarło po stronie austriackiej 16 oficerów i 191 mężczyzn, rannnych było 21 oficerów i 290 mężczyzn (powrócili do swojej jednostki), wziętych do niewoli było 18 oficerów i 598 mężczyzn rannych oraz 67 oficerów i 2225 mężczyzn zdrowych. poszukiwanych zostało 392 mężczyzn i 1 oficer. Pruski korpus gardowy zgubił 9 oficerów i 146 mężczyzn poległych, rannnych było 19 oficerów i 537 mężczyzn.

Poszukiwani 2 mężczyźni (wzięci do niewoli). z tej ilości można ustalić, że na polu walki po obydwóch dniach wojennych nauczono

razem 1710 poległych i 2788 rannnych żołnierzy. wymienioną liczbę 1196 zaginionych można doliczyć do poległych, pochowanych w grobach masowych lub w pojedynczych grobach w okresie między 27. czerwcem i 1. lipcem, kiedy nie były sporządzane spisy pochowanych.

Pierwszy lazaret w trutnovie powstał z rozkazu prusów już podczas bitwy w pałacu fabrykanta Haase (73 rannnych). do świtu udało im się przeszukać obszar Chmielarni oraz Kryblice, gdzie pochowano 300 żołnierzy i zakopano 60 końskich padlin. Odnalezieni ranni żołnierze byli przewiezieni do miasta, gdzie dla lazaretu wyznaczono filary usłane słomą, salę na nivách, sąsiednią gospodę „v sklepě" (24), kościół (50 do 80), ratusz (40), szkołę dziewczęcą przy kościele (dziś muzeum - 150), urząd powiatowy (dziś hotel

Grand - 40) i mnóstwo domów mieszczańskich (w 47 domach razem 395 rannych). Wojskowy instytut chirurgiczny na ulicy lužická (dziś Szkoła średnia leśnicza) gościł 20 rannych. Z odejściem austriackiego 10 armijnego korpusu z Trutnova odeszli również wojskowi lekarze łącznie ze swoimi pomocnikami.

Następni ranni z obydwóch bitew leżeli w Úpici (200), w Starým Rokytníku po domach, w Stříteži w gospodarstwie nr. 1, w Starých Bukach na zamku, we Vlčicach na zamku, w Hostinném w klasztorze franciszkańskim i w szkole, w Pilníkovie w szkole

iw Kocbeřu w fabryce. Do 24. sierpnia, kiedy ogłoszono pokój, zmarło w Úpici 31, w Trutnově 153, w Poříčí 241 we Vlčicach 3 mężczyzn, Do tej daty pozostawało jeszcze w ambulatorium w Trutnovie 375, w Poříčí 70, we Vlčicach 128 i w Starých Bukách 100 mężczyzn.

Groby wojskowe - odwrócona twarz wojny

Po odniesieniu WIĘKSZOŚCI RANNYCH PODESZŁO SIĘ DO CHOWANIA ZMARŁYCH, ZE WZGLĘDU NA JUŻ ROZPADAJĄCE SIE CIAŁA, ZACZYNALI BYĆ CHOWANI od razu tam, GDZIE ICH ZNALEZIONO. Z POCZĄTKU BYŁY GROBY OZNACZONE DREWNIANYMI KRZYŻAMI LUB SKORZYSTANO Z RESZTEK BRONI I WYPOSAŻENIA WOJSKOWEGO, które wbito DO MIEJSCA ICH POCHOWANIA. Po ZAKOŃCZENIU WOJNY BYŁY CZĘSTO DREWNIANE KRZYŻE NA GROBACH Oficerów zamieniane na kamienne pomniki, KTÓRE poświęcili CZĘSTO ICH rodziny LUB KORPUSY OFICERSKIE AUSTRIACKICH I PRUSKICH JEDNOSTEK. NA POLU WALKI pod Trutnovem, Na obszarze LESOPARKU zachowało się do dziś ŁĄCZNIE 20 MASOWYCH GROBÓW, OZNACZONYCH z reguły KRZYŻEM METALOWYM Z DATĄ 1866R.

LOSY NIEKTÓRYCH ŻOŁNIERZY:

Zagubiony MAJOR OD MYŚLIWYCH

Eduard Heidel urodził się 1.6.1815 w Touškově w Czechach, zraniony w bitwie pod Trutnovem 27. czerwca 1866r., zmarł 28. czerwca na Kryblici.

Na początku grudnia 1911 r. leśni robotnici podczas wykopywania pni odkopali zwłoki austriackiego oficera (w grobie znaleźli guziki z numerem 16 oraz złote oficerskie kołnierzowe odznaki). 16. grudnia 1911r. były zwłoki ekshumowane i przeniesione do janskiej kaplicy. z poinformowaniem 16 batalionu myśliwych były później pochowane w pobliżu kaplicy w oddzielnym grobie, poświęconym siostrą oraz rodzicami majora heidla. był to naprawdę major heidel??

Pomnik bez poległego

W ciągu rekonstrukcji pomnika nadporucznika Johanna Wowse przy Janskiej kaplicy w lesoparku udało się 23. czerwca 2003r. odnaleźć butelkę z memorandum, w którym opisano tragiczny los tego austriackiego oficera.

Jan Wowes, c.k. nadporucznik szeregowego pieszego pułku arcyksięcia karola nr.3, syn c.k. dozorcy straży finansowej Francisza Wowsa, urodzonego w blatné 30. marca 1828r.

Starý Rokytník

Leży na drodze z TRUTNOWA do Úpicy w podłużnej dolinie na wysokości 421 m n.p.m. około 1866 r. żyło tu 1061 mieszkańców w 177 domach, obecnie 295 mieszkańców.

Mniej więcej w środku gminy stoi kościół apostołów Szymona i Judy. Jego pochodzenie sięga 1430 r. Obecny kościół powstał w ramach przebudowy i powiększenia starego w latach 1752 - 1753, kiedy to cała gmina była częścią Žirečskiej jezuickiej posiadłości. osobliwością kościoła jest jego główny ołtarz, który nie jest orientowany na wschód, lecz raczej na zachód.

W gminie znajdują się także takie znamienne zabytki jak pomnik ofiar I wojny światowej autorstwa Schwantnera a obok drogi polnej do Bohuslavic rzeźba św. Józefa, którą w 1765 r. postawił własnym sumptem miejscowy nauczyciel Józef Flögel. W gminie stoją liczne kamienne krzyże.

pamiątki po wojnie z 1866 r.:

Pomnik austriackich artylerzystów jest monumentalnym rzeźbiarskim dziełem, które świadczy o znaczeniu gminy w przeszłości. za metalowym ozdobnym płotem stoi rzeźba artylerzysty w ponadnaturalnej wielkości nad swoim martwym towarzyszem obok rozbitej armaty,

historia utrzymywania pomników wojennych na ziemi trutnowskiej Starý Rokytník był siedzibą stowarzyszenia, które zajmowało się naprawami i budową pomników na grobach wojskowych już od 90. lat XIX w. jedno z pierwszych posiedzeń odbyło się w miejscowości Janske Lázně, na nim został założony fundusz utrzymania grobów. W tym czasie stowarzyszenie wymieniało przechowane, ale zniszczone krzyże drewniane na masowych grobach na żeliwne na kamiennym cokole. stopniowo został poszerzony zakres działalności na utrzymanie wszystkich istniejących pomników. W okresie 1894-95 stowarzyszenie zaczęło budować kosztowne pomniki na grobach żołnierzy austriackich we współpracy z dyrektorem szkoły kamieniarskiej w Hořicach V. Dokoupilem.

Inna sytuacja panowała w TRUTNOWIE. W roku 1865 powstało stowarzyszenie c.k. weteranów wojskowych, które 1868 r. przy poparciu finansowym KSIĘCIA WILHELMA Schaumburg - Lippe z NÁCHODA postanowiło na wzgórzu Šibeník CENTRALNY POMNIK BITWY POD TRUTNOWEM. Głównym celem stowarzyszenia było niesienie pomocy społecznej weteranom i ich rodzinom, zasłużyło się także wybudowaniem pomnika bitwy kawalerii, który został odsłonięty 27. czerwca 1901 r. Po 1918 r. stowarzyszenie zmieniło nazwę na ZWIĄZEK WETERANÓW WOJSKOWYCH (BUND GEDIENTER SOLDATEN).

Od roku 1867 w Trutnowie działa aktywnie „Stowarzyszenie utrzymania grobów i pomników wojskowych z 1866 roku." jego zasługą w parku leśnym zostały oznaczone groby masowe i postawione nowe pomniki. istotne przedsięwzięcia przebiegały w latach 1890 - 1896 w związku z 30. rocznicą wojny 1866 r. po zakończeniu wojny i po odsunięciu mieszkańców pochodzenia niemieckiego, na dłuższy czas opadło zainteresowanie pomnikami z wojny 1866 r. Zniszczone niemieckie napisy na niektórych pomnikach zamieniane są na czeskie tłumaczenia.

Pamiątki wojenne z 1866 r. znajdują swego opiekuna

impuls do powstania stowarzyszenia, które wytyczyło sobie za cel ochronę i utrzymanie istniejących oraz budowę nowych pomników z wojny prusko-austriackiej 1866 r., miał miejsce 16. listopada 1888. tego dnia w lesie Svíb, który leży niedaleko gminy Chlum koło Hradca Králové odbywało się polowanie wśród uczestników znajdował się setnik wojsk terytorialnych w rezerwie. inwalida wojenny Jan Nepomuk Steinský. 3. lipca 1866 r. brał on udział w bitwie pod Hradec Králové i to właśnie w walkach w miejscowym lesie został ranny w rękę. rękę musiano później amputować. Wspomnienie krwawej rzezi, wzmocniona przez chmurną jesienną pogodę i dziesiątki masowych grobów, z rozpadającymi się drewnianymi krzyżami, skłoniła setnika Steinskiego do założenia stowarzyszenia, mającego na celu dbanie o groby i pomniki poległych żołnierzy, idea ta spotkała się z pozytywną odezwą zebranych. już 2. grudnia 1888 r. w gminie Cerekvice nad Bystrica odbyło się zebranie założycielskie stowarzyszenia, które otrzymało nazwę - „Komitet utrzymania pomników wojennych na polu walk pod Königgrätz (Hradec Králové)." Siedzibą stowarzyszenia została gmina Cerekvice nad Bystrica, w 1891 r. Hradec Králové. Stowarzyszenie niebawem podniosło swój prestiż, przybyli członkowie a do jego szeregów wstępowały osobistości życia publicznego i szacowni obywatele.

Podobne stowarzyszenia zaczęły wkrótce powstawać na dalszych polach walk. w 1890 roku w miejscowości Dvůr Králové nad Labem, następnie w Iczynie, Mnichovým Hradišti oraz Podolí, Trutnovie, Libercu, Novým Bydžovie. W 1892 roku z inicjatywy dowództwa 9. korpusu armijnego w Josefovie, pod patronatem, księcia Wilhelma ze Schaumburg-Lippe ' były prowadzone rozmowy przedstawicieli poszczególnych stowarzyszeń o ich połączeniu w centralne stowarzyszenie, które miałoby zajmować sie utrzymaniem grobów wojennych z 1866 r. Na całym terytorium czech i moraw. 18. czerwca 1892 r. został podpisany przez c k. namiestnictwo w pradze statut centralnego stowarzyszenia a 21.12.1892 r. odbyło się pierwsze walne zgromadzenie w Hradců Králové. I Wojna światowa znacznie sparaliżowała jego działalność. W zmienionej powojennej sytuacji politycznej komitet zalecił walnemu zgromadzeniu, które odbyło się 16. maja 1919 r., rozwiązanie stowarzyszenia i przekazania jego majątku na mno, które przy zawodowej szkole kamieniarskiej i rzeźbiarskiej w Hořicach założy „Fundację utrzymywania grobów i pomników z wojny 1866 roku." Następcą prawnym stowarzyszenia została komisja administracyjna fundacji, która zebrała się po raz pierwszy w lutym 1927 r. jej działalność ze względu na brak środków była raczej formalna. Dzięki pracy, funkcjonujących do tej pory lokalnych stowarzyszeń (Hradec Králové, Iczyn, Trutnow, Náchod), udało się utrzymać groby i pomniki w dobrym stanie. Druga Wojna Światowa wstrzymała

utrzymywanie pamiątek z 1866 r. działalność pierwotnego centralnego stowarzyszenia została wznowiona dopiero na wiosnę 1990 r, kiedy na założycielskim walnym zgromadzeniu przyjęto nazwę „komitet utrzymywania pomników z wojny 1 866 roku". jego siedzibą stał się Hradec Králové. W ostatnich latach stowarzyszenie wykazuje nieustanny wzrost liczby wyremontowanych pomników. dzięki dobrej współpracy z organami administracji państwowej i samorządami lokalnymi komitet nadal wypełnia swoją pierwotną misję, tj. opiekę nad pamiątkami z wojny 1866 r.